Wartość przedsiębiorstwa stanowi nie tylko majątek materialny, ale też bardzo często wartość intelektualną czy aktywa niematerialne. To właśnie te ostatnie powodują, że dane przedsiębiorstwo osiąga przewagę konkurencyjną na rynku, ma większą świadomość swojej wartości czy potencjału. Praktycznie każde przedsiębiorstwo może posiadać własność intelektualną, nie tylko firmy technologiczne czy badawczo-rozwojowe. Warto zatem wiedzieć jaką własność intelektualną posiada nasze przedsiębiorstwo oraz to jakie są sposoby ich wyceny.
Wycena praw własności intelektualnej nie tylko jest wykonywana w przypadku kupna-sprzedaży, ale również może posłużyć osobom decyzyjnym podczas zaciągania zobowiązań, czy w przypadku, gdy jest potrzeba sprawdzenia stanu finansowo-majątkowego przedsiębiorstwa. Wycena własności intelektualnej należy do skomplikowanych procesów, które nie sposób przeprowadzić bez gruntowej analizy finansowej, ekonomicznej czy prawnej, a każda wycena wymaga indywidualnego podejścia.
Podchodząc do wyceny własności intelektualnej, w pierwszej kolejności należy przeanalizować, czy dana wartość intelektualna posiada przesłankę istnienia istotnej wartości dodanej. W związku z tym, warto rozpatrzeć takie aspekty jak: wyróżnik danej własności intelektualnej oraz czy istnieje potencjalne zainteresowanie posiadanym rozwiązaniem/technologią.
Kolejnym krokiem jest ustalenie celu wyceny. Najczęściej wycenia się wartości intelektualne po to, aby: ustalić wysokość opłat licencyjnych, umów sprzedaży, wnieść prawa własności jako aportu do spółki celowej, wycenić wkład wnoszony do spółki akcyjnej, wycenić wkład dla celów prowadzenia spółki czy ze względu na zasady ewidencjonowania majątku Skarbu Państwa. Istnieją trzy podejścia do ustalenia wartości rynkowej własności intelektualnej:
- Podejście dochodowe – najczęściej jest wykorzystywane w przypadku szacowania wartości patentów czy technologii i polega na dokonaniu wyceny w oparciu o wartość przepływów pieniężnych generowanych przez dany podmiot. Jedną z najbardziej znanych i uznanych metod dochodowych wycen praw własności intelektualnej jest metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych (ang. Discounted Cash Flows Method) i polega na ocenie wartości bieżącej przyszłych przepływów pieniężnych. Czynniki, które wpływają na wartość praw własności intelektualnej przy użyciu metody DCF można zaliczyć:
- Prawdopodobieństwo monetyzacji realizacji prac B+R,
- Zdolność i wysokość generowanych przepływów pieniężnych,
- Koszt kapitału własnego i obcego,
- Prognozy rynku w obszarze komercjalizacji rozwiązania,
- Udział kapitału obecnego w ogólnej strukturze pasywów finansujących proces urynkowienia,
- Stopa wzrostu po szczegółowym okresie prognoz.
- Podejście kosztowe – stosuje się najczęściej w przypadku wyceny łatwo replikowanych technologii i polega na oszacowaniu wartości patentu na podstawie jego kosztu wytworzenia, które zostały poniesione lub szacowanego kosztu zastąpienia aktywami o podobnej ekonomicznej użyteczności. Uwzględnia się wszelkie koszty, które dotyczą zastąpienia lub odtworzenia wycenianego patentu pomniejszone lub powiększone o wszelkie formy utraty lub wzrostu ich wartości. Metoda ta, jest często pomocnicza dla celów weryfikacji wyników metody dochodowej.\
- Podejście porównawcze (rynkowe) – używa się często przy wycenie aktywa, takiego jak patent czy technologia, i polega na oszacowaniu wartości przez porównanie danego aktywa do innego, podobnego, których ceny transakcyjne są dostępne na rynku. Wybór przedmiotu porównania zależy od branży, w której funkcjonuje prawo własności intelektualnej, a także od osobistych przekonań analityka szacującego bieżącą wartość praw własności intelektualnej. Dane używane do porównania powinny charakteryzować się podobnym przeznaczeniem, funkcjonować w tej samej branży oraz mieć możliwość komercyjnego zastosowania. W praktyce jednak bardzo często te dane nie są zwyczajnie dostępne. Podejście porównawcze jest również często łączone z podejściem dochodowym.
Każda z przedstawionych powyżej metod posiada zarówno zalety, jak i wady. Wybór optymalnej metody wyceny praw własności intelektualnej nie jest łatwy i zależy również od rodzaju i wielkości praw własności intelektualnej, generowanych przepływów pieniężnych, czy fazy komercjalizacji.